Enerji Uzmanı Emrah Özgül, Haber7 için kaleme aldığı tahlilinde bugün bir çok kişinin severek kullandığı tanınan yapay zeka sistemlerinin art planında yatan güç krizine dikkat çekti.
İşte Emrah Özgül’ün “Yapay zekâ çağında güç kullanımı patladı” başlıklı tahlili;
Yapay zeka (YZ), hayatımızın her alanını dönüştürme potansiyeliyle öne çıkarken madalyonun öbür yüzünde devasa bir güç tüketimi gerçeği yatıyor. Bir yandan güç dalında verimlilik, güvenlik ve yenilikçiliğin kapılarını aralayan bu teknoloji, öteki yandan bilhassa data merkezleri aracılığıyla global güç sistemleri üzerinde gibisi görülmemiş bir baskı oluşturuyor.
ENERJİ DALININ YENİ YILDIZI MI, ZIMNÎ DÜŞMANI MI?
Yapay zeka, güç dalına umut vadediyor. Şebekelerin modernizasyonu, kesintilerin evvelce varsayım edilip azaltılması, yenilenebilir güç kaynaklarının değişkenliğinin yönetilmesi ve güç verimliliğinin artırılması üzere alanlarda ihtilal yaratma potansiyeline sahip. Milletlerarası raporlara nazaran YZ dayanaklı sistemler, 2030’a kadar milyarlarca dolarlık tasarruf sağlayabilir ve global sera gazı emisyonlarını %5–10 oranında azaltabilir – bu, neredeyse tüm Avrupa Birliği’nin yıllık emisyonlarına muadil bir ölçü. Ayrıyeten, yeni kuşak bataryaların geliştirilmesinden sürdürülebilir yakıtların dizaynına kadar Ar-Ge süreçlerini hızlandırarak güç geçişine de katkı sağlayabilir.
GÖRÜNMEZ DEVLERİN KORKUTAN GÜÇ AYAK İZİ
Ancak bu parlak tablonun karanlık bir art planı var: yapay zekanın kendi güç iştahı. Artık elektriğin en büyük tüketicileri sanayi tesisleri yahut haneler değil, YZ modellerini çalıştıran devasa bilgi merkezleri. Data merkezlerinin elektrik talebinin yaklaşık %17’sini oluşturduğu İrlanda bunu gösteren bir örnek. Üstelik halihazırda 9.000-11.000 olarak varsayım edilen data merkezlerinin sayısı ve Microsoft’un Three Mile Island’ı başta olmak üzere giderek daha fazla şirketin bu alana büyük ölçekte yatırım yapması da gelecekteki sorunun boyutunu gösteriyor…
Daha somut örnek üzerinden tek bir ChatGPT sorgusunun, sıradan bir Google aramasının on katı güç tükettiği şayet bu bir görsel oluşturma talebi ise bir telefonun şarj için tüketimine eşit olduğu varsayım ediliyor. Microsoft’un soğutma sistemleri için yıllık su kullanımı hesaplamalarından yola çıkarak GPT-3 ile soru-cevap oturumuna katılan bir kişinin (kabaca 10 ila 50 yanıt) yarım litre tatlı su tüketimine yol açtığını kestirim ediliyor. Her hafta 100 milyon ChatGPT kullanıcısı ile ekstra güç talebi artmaya başlıyor. Ve bu yalnızca bir platformdaki kullanıcılar…
Bu tüketimin artması konusundaki gelecek iddiaları de hiç iç açıcı bir durum olacağını göstermiyor. Dünya çapındaki bilgi merkezlerinden gelen elektrik talebinin 2030 yılına kadar iki katından fazla artarak yaklaşık 945 terawatt-saat (TWh) düzeyine ulaşacağı öngörülüyor. (Bu, Japonya’nın bugünkü tüm elektrik tüketiminden biraz daha fazla.) Ortalama bir data merkezinin 100.000 hanenin yıllık tüketimi kadar elektrik tükettiği ve birtakım yeni kuşak merkezlerin bu sayının 20 katı kadar güç harcaması bekleniyor.
TÜRKİYE İÇİN FIRSATLAR VE TEHDİTLER
Türkiye, dijitalleşme ve Ulusal YZ Stratejisi gayeleri doğrultusunda bu dönüşümün dışında kalamaz. Ankara, İstanbul ve İzmir üzere kentlerde artan bilgi merkezi yatırımları, güç altyapısının tekrar planlanmasını zarurî kılıyor. Şayet YZ’nin muhtaçlık duyduğu güç fosil yakıtlardan sağlanırsa bu durum karbon emisyonlarını artırarak iklim kriziyle çabayı baltalayabilir.
Ancak Türkiye’nin kıymetli bir yenilenebilir güç potansiyeli bulunuyor. YEKA projeleri ve dağıtık üretim takviyeleriyle YZ altyapılarını “yeşil enerji” ile beslemek mümkün. Bu noktada, güç ve dijitalleşme siyasetlerinin entegre edilmesi, Yeşil YZ yaklaşımlarının benimsenmesi kritik değer taşıyor.
ÇÖZÜM ARAYIŞLARI: İSTİKRAR SANATI
Enerji dalı yapay zekanın geleceğini şekillendirirken yapay zeka da gücün geleceğini şekillendirmektedir. Bu ikili rol, fakat stratejik yönetişim, teknolojik inovasyon ve sürdürülebilirlik şuuruyla dengelenebilir. Yanlışsız kurgulanmış bir Yapay Zeka-Enerji bağlantısı, hem dünyayı daha yeşil hale getirebilir hem de dijital çağın muhtaçlıklarını karşılayabilir. Aksi takdirde tahlil sandığımız araçlar, yeni krizlerin fitilini ateşleyebilir.
Bu ikilemi çözmek için ise güç verimli donanım ve yazılımların geliştirilmesi, algoritmaların optimize edilmesi, bilgi merkezlerinin akıllı idaresi (örneğin yükleri yenilenebilir gücün bol olduğu vakitlere kaydırmak), düzenleyici çerçeveler ve şeffaflık, güç ve teknoloji bölümleri ortasında işbirliği üzere stratejiler yardımcı olma potansiyeline sahip.
Ülkemizin bu süreci yanlışsız yönetmesi ise hem dijitalleşme maksatlarına ulaşmasını hem de güç dönüşümünü muvaffakiyetle gerçekleştirmesini sağlayabilir. Bu emelle Ülkemizde yapay zekanın potansiyelinden yararlanmak için elektrik üretimi ve şebekelerine yönelik yeni yatırımlarını hızlandırılması, bilgi merkezlerinin verimliliği ve esnekliğinin artırılması, teknoloji bölümü ve güç kesimi ortasındaki diyaloğun güçlendirilmesi ehemmiyet arz etmektedir. Çünkü unutulmamalıdır ki, yarının zekası lakin bugünün sürdürülebilir gücüyle mümkündür.
More Stories
‘Hakkınızı arayın’ dediler! Apple, iPhone kullanıcılarına 100 milyon dolar ödeyecek!
TEKNOFEST 2025 Heyecanı Sürüyor: Endüstride Dijitalleşmenin Yeni Rotası
Gözden kaçmıştı! 6 bin ışık yılı uzakta alışılmadık olay!